Veel kerken vieren met zekere regelmaat het Heilig Avondmaal met het breken van brood en het drinken van wijn. In de meeste gevallen niet meer dan een klein stukje van een ouwel, hostie of matse en een slokje wijn of druivensap. Maar wat daarbij doorgaans wordt overgeslagen is de maaltijd die daartussen zat. “Evenzo nam Hij ook de drinkbeker na het gebruiken van de maaltijd en zei:” (Luc. 22:20). Waar is de gezamenlijke maaltijd gebleven?
Als Jezus voor Zijn lijden en sterven nog een laatste maal met Zijn discipelen eet, is het de eerste dag van het feest van de ongezuurde broden. Op deze avond aten de joden het paaslam dat aan het eind van de dag was geslacht. Het werd ’s avonds zodra het donker werd – het begin van de nieuwe dag – bereid en als familie gezamenlijk thuis gegeten met ongezuurde broden en bittere kruiden (Ex. 12).
“Terwijl zij aten” (Mt. 26:26), noemt Jezus het brood Zijn lichaam dat voor ons gegeven zou worden en de wijn een teken van een nieuw verbond in Zijn bloed. Hiermee werd de instelling van het Avondmaal geboren. Maar hoe vierden de eerste christenen dat en hoe vaak?
Dagelijks samen eten
Volgens Handelingen 2:46 kwamen de eerste christenen dagelijks samen in de tempel, braken het brood bij elkaar thuis en aten gezamenlijk hun maaltijden in een geest van eenvoud en vreugde. Dus dagelijks deelden en ontvingen ze geestelijk voedsel (in de tempel) en aards voedsel (in de huizen). Maar vierden ze dan het Avondmaal?
Paulus schrijft in I Kor. 11 over de ‘maaltijd des heren’. Hiervoor bracht een ieder eten en drinken mee. Maar vervolgens werd dit door de christenen in deze Griekse gemeente niet samen gedeeld en er werd niet op elkaar gewacht. Hierdoor waren er sommige gemeenteleden die zich inmiddels al vol gegeten hadden of zelfs dronken waren, terwijl anderen niets of weinig te eten en te drinken kregen. Paulus spreekt zich hier negatief over uit. Het was de bedoeling dat het eten samen werd gedeeld en gegeten, anders konden ze beter thuisblijven, zegt hij. “Of veracht u de gemeente van God en wilt u de armen onder u vernederen?”
Eerlijke verdeling
De ‘maaltijd des heren’ was dus ook omzien naar elkaar; de armen kwamen hierdoor niet tekort. Dit beeld wordt ook bevestigd in Handelingen 2:44-45: ze hadden alles gemeenschappelijk, verkochten hun bezittingen en verdeelden de opbrengst onder wie iets nodig hadden. Niet alleen de armen, maar ook de alleenstaanden werden niet vergeten.
In Handelingen 6 zijn er weduwen ‘die bij de dagelijkse ondersteuning’ werden achtergesteld. Uit vers 2 wordt duidelijk dat hiermee de gemeenschappelijke maaltijd wordt bedoeld. Om deze misstanden te voorkomen, werden door de apostelen diakenen aangesteld. Dit betrof dus geen bestuurlijke taak binnen een kerkverband, maar het in goede banen leiden van een eerlijke voedselverdeling onder de christenen!
Bij de vieringen in de kerkgebouwen verdwenen echter de tafels van ontmoeting en gemeenschap en werd het Avondmaal steeds vaker een individualistisch ‘lopend buffet’.
Overigens noemt Paulus deze maaltijden in I Kor. 11 ‘uw samenkomsten’; een schril contrast met veel hedendaagse kerkdiensten, waar vaker niet dan wel een maaltijd – met of zonder viering van het Avondmaal – met elkaar wordt genuttigd. Nu waren er in de Bijbelse tijd ook nog geen kerkgebouwen – die kwamen pas in de 4e eeuw na Christus – dus de eerste christenen kwamen op andere plekken samen, zoals in huizen, openbare gebouwen of ergens buiten. De groepen waren dan ook naar alle waarschijnlijk niet heel erg groot, waardoor ze prima samen aan tafel konden gaan. Bij de vieringen in de kerkgebouwen verdwenen echter de tafels van ontmoeting en gemeenschap en werd het Avondmaal steeds vaker een individualistisch ‘lopend buffet’.
Frequentie Avondmaal
Tot de Reformatie in de 16e (!) eeuw werd het Avondmaal (of de liturgische variant daarvan) dagelijks gevierd. Maar er deden steeds minder mensen aan mee, omdat het een grondig zelfonderzoek vergde. Calvijn wilde het Avondmaal terugbrengen in elke zondagse samenkomst, maar dat stuitte op weerstand. Als compromis stelde hij een maandelijkse viering voor, maar ook dat was voor sommigen nog teveel, waarna hij een minimum van vier keer per jaar instelde.
Wat vandaag de dag van het Avondmaal is overgebleven in de meeste kerken, is dan ook niet meer dan een symbolische viering, ontdaan van het hoofdingrediënt: de gemeenschappelijke maaltijd…
© Manna Meditatie
Lees ook: